Excursie Moskou 27-29 september 2018

Kippenvel, en dat is niet vanwege de frisse wind die ondanks de septemberzon voor een temperatuur van slechts zeven graden zorgt. Al van jongs af aan hebben geschiedenislessen, TV-journaals, krantenartikelen, documentaires, speelfilms en noem naar op welke bronnen nog meer, er voor gezorgd dat het Rode Plein voor mij een absoluut iconische status heeft  gekregen. Niet alleen bij mij trouwens, maar bij zo’n beetje de hele wereldbevolking, want iederéén kent het Rode Plein. Als je daar dan opeens ‘in het echt’ mag rondlopen, dan doét dat toch wel wat met je. De zon zet de suikertaarttorens van de Basiliuskathedraal in een prachtig strijklicht, en voor een minuutje zonder ik me even af van de groep om te genieten van dit onvergetelijke moment.

Iets meer dan 48 uur daarvoor zijn we met 50 Tuinbouwbusinessvrienden (het scrabblewoord van oud-voorzitter Jaap van den Beukel is nog steeds in gebruik) in het holst van de nacht richting Düsseldorf gereden voor onze vlucht met Aeroflot naar Moskou. De grappen vooraf over deze Russische staatsluchtvaartmaatschappij (‘alleen maar oude vliegtuigen’) kunnen snel in de prullenbak, want met een nieuwe Airbus 320 en een vlekkeloze en gastvrije service aan boord doet niets meer aan de  clichés over het voormalige communistische Aeroflot denken.

Als we ruim drie uur later landen op Sheremetyevo, staan Landbouwraad Meeuwes Brouwer en zijn Russische medewerkster Anastasia Golovanova al op ons te wachten. Zij hebben ons vanuit de Nederlandse ambassade in Moskou met raad en daad bijgestaan met het samenstellen van het programma en zullen ons, samen met de gidsen Irina en Galina, de komende dagen door Moskou leiden.

Om de beperkte tijd die we hebben zo efficiënt mogelijk te besteden liggen er al lunchpakketjes klaar in de bussen, zodat we geen onnodig tijdverlies hebben op weg naar een vestiging van de Russische retailer Lenta, ons eerste programma-onderdeel. Jaap van Vreden, de Nederlandse commercieel directeur van Lenta, is samen met zijn collega's Julia Tihanova en Coos Slagter speciaal voor ons uit St. Petersburg overgevlogen om –deels al in de bus- tekst en uitleg te geven over de positie en strategie van het bedrijf. De trotse regiomanager Olga Akimova leidt ons even later rond door de winkel, waarbij al snel duidelijk wordt dat er opnieuw een ‘voormalig Oostblokcliché’ sneuvelt, namelijk dat van weinig keus en lege schappen. Lenta is een moderne retailer met een assortiment van bijna 25.000 artikelen, waaronder een gevarieerd aanbod in groenten en fruit. Julia Tihanova vertelt hoe het bedrijf de boycot van EU-producten goed heeft weten op te vangen en nu in veel gevallen rechtstreeks zaken doet met boeren en tuinders uit Rusland, Kazachstan en Uzbekistan. Voor het volledige assortiment importeert Lenta uit maar liefst 37 landen, waaronder Marokko voor een product als tomaten.

Aan het einde van de rondleiding staat er geheel onverwacht een riant lunchbuffet klaar, waar zonder probleem twéé Tuinbouwbusinessclubs van hadden kunnen eten. Russische gastvrijheid!

Telers

We gaan op weg naar groothandelsmarkt Metro, in Nederland vooral bekend door dochterbedrijf Makro. Het bedrijf richt zich niet op de ‘gewone’ consument, maar verkoopt B-2-B aan enerzijds horeca en anderzijds aan kleinschalige (buurt)winkeltjes. In deze laatste categorie heeft Metro ook een eigen franchiseformule genaamd Fassol. Net als bij Makro in Nederland zijn daarnaast  consumenten welkom die (zakelijk) als klant zijn geregistreerd en een pasje hebben. Het is leuk om te zien dat bij de rondleiding door de winkel, evenals daarvoor bij Lenta, de telers uit onze Tuinbouwbusinessclub meteen de AGF-afdeling uitvoerig inspecteren. Producten worden kritisch bekeken, prijzen worden omgerekend van roebels naar euro’s en getracht wordt de herkomst van producten te achterhalen, wat echter niet meevalt omdat alle opschriften/stickers in het Russisch zijn!

Aan het einde van de middag zetten de bussen koers naar Hotel Belarusskaya, om amper een uur later na een snelle douche en omkleden naar ‘smart casual’ weer op weg te gaan: naar de ontvangst in de residentie van de Nederlandse ambassadeur Renée Jones-Bos. De ontvangst is hartverwarmend. Niet alleen verwelkomt de ambassadeur alle leden van onze businessclub persoonlijk, ook de rest van de avond onderhouden zij en haar echtgenoot zich op zeer persoonlijke en gastvrije wijze met de aanwezigen. Het zijn politiek gezien geen gemakkelijke tijden als ambassadeur in Rusland, maar de dagelijkse functionele contacten tussen Landbouwraad Meeuwes Brouwer en zijn Russische evenknie zijn uitstekend, zo valt uit de inleiding van mevrouw Jones-Bos op te maken. Plaatsvervangend voorzitter Ron Duijf biedt de ambassadeur namens de leden een prachtige biografie van Peter de Grote aan, en bedankt haar voor de geweldige gastvrijheid. De rest van de avond verloopt buitengewoon geanimeerd, mede ook door de aanwezigheid van diverse in Moskou woonachtige Nederlandse gasten.

Files

De volgende ochtend is het ontbijt al om zeven uur en moeten we dus vroeg uit de veren, want er staat een bezoek aan glastuinbouwcomplex Victoria Industrial Estate op het programma, zo’n 50 kilometer ten oosten van Moskou. In Nederland zou dit een ritje van een half uur zijn, maar door de onlosmakelijk aan Moskou verbonden files duurt de heenreis bijna 2,5 uur. De stemming heeft er echter niet onder te leiden, mede door de aanwezigheid van ras-Amsterdammer Peter Turel, al ruim 25 jaar woonachtig in Moskou en werkzaam als agent voor een Nederlandse kassenbouwer. Door zijn talloze sappige anekdotes en verhalen over zakendoen in Rusland gaat de reistijd toch vlot voorbij.

Bij aankomst blijkt het kassencomplex bijna als een militair object te worden bewaakt, en uit fytosanitaire overwegingen mogen we helaas niet de kassen in. Dat is een beetje een tegenvaller, maar de uitleg bij een grote en zeer professionele maquette maakt toch meer dan voldoende duidelijk wat hier is ontwikkeld en nog ontwikkeld staat te worden: een state of art glastuinbouwcomplex op een terrein van totaal 1.400 hectare. Een duidelijk bewijs van de Russische ambitie om grote slagen te maken in de voedselvoorziening voor het eigen land.

Als we ’s middags -na opnieuw de nodige files- terug in Moskou zijn, bezoeken we nog een bezienswaardige boerenmarkt waar in talloze kramen groenten, fruit, vlees en vis wordt verkocht. De manier waarop vooral groente en fruit worden gepresenteerd grenst bijna aan kunst! Aansluitend brengen we nog een kort bezoek aan retailer Azbuka Vkusa, waar vooral de rijke bovenlaag de boodschappen doet. De winkel is weliswaar kleiner dan verwacht, maar de kwaliteit van het aanbod laat zien dat deze winkel in West-Europa niet zou misstaan.

Na een lange dag is het tijd voor ontspanning, en dat gebeurt in de vorm van een diner in het fraaie traditionele restaurant Matryoska. Hoofdgerecht: strogranoff! Inclusief live muziek door een bandje dat op de beroemde balalaika’s speelt. Hoe Russisch wil je het hebben?

Schoon

Op zaterdag is er enkele uren tijd voor een toeristisch bezoek aan de stad inclusief rondrit. De avond tevoren was ons de schitterende verlichting van nagenoeg alle gebouwen in het centrum al opgevallen, waarbij volop gebruik wordt gemaakt van LED-lampen. Bij daglicht vallen twee andere zaken op. Allereerst hoe onvoorstelbaar schoon Moskou is. Nul komma nul zwerfvuil, geen peuken, geen papiertje, geen blikje: helemaal niets. Dure auto’s daarentegen zijn er in overvloed. Je struikelt over de Range Rovers, BMW’s, Lexussen, Mercedes Maybach, Porsches en Maserati’s, en vaak de duurste modellen daarvan. De spreekwoordelijke Lada die Europeanen altijd met Rusland associëren, moet je met een lampje zoeken!

En toen waren we op het Rode Plein…. Wat een rijkdom, wat een stedenbouwkundig ontwerp, wat een schoonheid: onvoorstelbaar mooi! We bezoeken ook nog even kort het pal aan het plein gelegen beroemde warenhuis Gum, en opnieuw vallen diverse monden open van bewondering en verbazing.

’s Avonds in de bus van Düsseldorf naar ZON verwoordt Ron Duijf op treffende wijze de indrukken die we in de voorbije 72 uur hebben opgedaan. Waar eigenlijk iedereen tevoren toch met een aantal vooroordelen en clichés in de bagage op pad ging (vooral het idee van een wat grauwe, sombere en niet al te moderne stad), is dat beeld door dit korte bezoek rigoureus veranderd. Moskou is een bruisende, moderne, zéér bezienswaardige en brandschone metropool, waar veel Europese hoofdsteden het een en ander van kunnen leren.

Uit de bezoeken aan Lenta, Metro, de residentie en Victoria Estate is één ding overduidelijk geworden: de economische sancties tegen Rusland hebben het land in een stroomversnelling gebracht en een enorme boost gegeven aan het streven om voor de voedselvoorziening niet meer van andere landen afhankelijk te zijn. Dat heeft in bijvoorbeeld de kippen- en varkensvleessector er al toe geleid dat Rusland hier inmiddels zelfvoorzienend is geworden. Met grote investeringen in de glastuinbouw zal de komende jaren ook in de tuinbouwsector een verdere inhaalslag worden gemaakt. Voor de Nederlandse tuinbouw aan de ene zijde een verlies –immers het verloren marktaandeel in bijvoorbeeld vruchtgroenten komt niet meer terug- maar aan de andere kant een uitdaging en een kans om op andere manieren zaken te kunnen doen met dit zó sterk opgekomen land. В Москве вы впечатляете!

Tekst en foto’s Jos Caubo